Ulica Augustiańska - związana już z planem lokacyjnym Kazimierza z roku 1335, obecną nazwę, pochodzącą od umiejscowionego w pobliżu kościoła i klasztoru Augustianów, nadano jej w 1814 roku. Dawne kamienice zostały zniszczone podczas najazdu szwedzkiego i wojny północnej. Podczas odbudowy zabudowań na przełomie XVIII i XIX w. powstały składy solne, a później zabudowa w stylu klasycystycznym. Pod koniec XIX stulecia powstał odcinek łączący ul. Dietla i Meiselsa, z tego też okresu pochodzi większa część obecnej zabudowy ul. Augustiańskiej. Obok klasztoru Augustianów uwagę zwraca także wspaniały kościół pod wezwaniem św. Katarzyny z XIV w.

Ulica Bartosza - łącząca Plac Bawół z ulicą św. Wawrzyńca; jedna z dwóch ulic w Krakowie, poświęconych Bartoszowi Głowackiemu, bohaterowi insurekcji kościuszkowskiej ( druga z nich, ul. Bartosza Głowackiego, biegnie od ul. Piastowskiej do ul. Tytusa Czyżewskiego). W Bitwie pod Racławicami Bartosz z Rzędowic brał udział w słynnym ataku kosynierów na baterię rosyjską, gdzie odznaczył się wielką odwagą, gasząc lont czapką i zdobywając nieuszkodzone działo rosyjskie. 8 kwietnia 1794 roku Kościuszko awansował Bartosza na chorążego grenadierów krakowskich; przy tej okazji Bartosz przyjął nazwisko panieńskie swej matki - Głowacki. Ulica Bartosza nosi swą nazwę od 1890 roku.

Ulica Bonifraterska - pierwotnie zwana ul. Przesmyk, wywodzi swą nazwę od zakonu bonifratrów (boni fratres - bracia miłosierdzia) założonego przez Jana Bożego w XVI wieku w Grenadzie. Jako zakon szpitalny, "dobrzy bracia" zajmowali się działalnością na rzecz biednych i chorych; organizowali i prowadzili szpitale w wielu krajach, w Polsce pierwszy klasztor bonifratrów powstał w 1609 roku w Krakowie przy ul. św. Jana, a dziś mieści się przy ul. Trynitarskiej. Ulica Bonifraterska swą obecną nazwę uzyskała w 1903 roku.

Ulica Adama Chmielowskiego - św. Brata Alberta - przecznica od ul. Wietora, otrzymała swoją nazwę w 1972 roku dla upamiętnienia osoby św. Brata Alberta: malarza, powstańca, założyciela Zgromadzenia Braci Posługujących Ubogim - Zgromadzenia Albertynów oraz Zgromadzenia Sióstr Albertynek, związanego z krakowskim Kazimierzem od 1884 do śmierci w roku 1916. Więcej o Adamie Chmielowskim.

Ulica Dajwór - w tym miejscu w XVI w. znajdował się miejski folwark, zwany Langpetrowskim, i należący do Kazimierza. Potem folwark podupadł, przechodząc w ręce kolejnych właścicieli i dzierżawców: w 1640 roku dzierżawcą został Tomasz Dajwor (Dojwor), od którego folwark wziął swoją nazwę. Stary folwark istniał tu jeszcze w XIXw.( wg dokumentów z 1831 r. w czasie epidemii cholery umieszczono tu szpital żydowski) - była tu cegielnia, a także staw, do którego spływały nieczystości z Kazimierza (zasypany w 1872r.). Pod koniec XIXw. (1894) przeprowadzono regulację wytyczonej tu ulicy, wtedy też przybrała ona nazwę Dajwór. W 1907 uruchomiono tu elektrownię miejską; do dziś ma tu swoja siedzibę Zakład Energetyczny Kraków.

Ulica Estery - krakowska tradycja wiąże nazwę ulicy z ukochaną faworytą króla Kazimierza Wielkiego, Żydówką Esterką (więcej o Esterce); natomiast według znawcy krakowskiego Kazimierza, Bogusława Krasnowolskiego, "jej obecna nazwa pojawia się po raz pierwszy na planie Krakowa, wydanym w r. 1866, nawiązując do biblijnej Estery..." ( B. Krasnowolski: Ulice i place krakowskiego Kazimierza). Król perski Achaszweros miał poślubił piękną Żydówkę - Esterę. Gdy królewski doradca Haman nakłonił króla, by ten wydał dekret nakazujący zgładzić wszystkich Żydów w imperium, Estera ubłagała króla, by tego nie robił. Achaszweros dekret wycofał, a doradcę kazał stracić. Ponieważ dzień masakry Żydów Haman wyznaczył w drodze losowania (pur = los ), na pamiątkę ocalenia żydzi obchodzą święto Losów - Purim.

Ulica Izaaka - jego pełne nazwisko brzmiało Izaak Jakubowicz - reb Ajzyk reb Jekeles; pochodził z rdzennie krakowskiej żydowskiej rodziny. Był kupcem i bankierem, miał sklep na Kazimierzu, prowadził handel złotem, srebrem, jedwabiami; łączyły go interesy z krakowskim mieszczaństwem i wieloma magnatami; przez wiele lat był seniorem gminy żydowskiej w Krakowie. Był fundatorem świątyni, nazwanej później bożnicą Izaaka (Ajzyka) (więcej o synagodze Izaaka Jakubowicza).

Ulica Jakuba - leży na terenie dawnego Miasta Żydowskiego, którego zachodnią granicę stanowiła do 1533, zaplanowana wraz z planem lokacyjnym Bawołu. Dawniej nazywana "poprzeczną zydowską", "Małym Placem" albo "ulicą Kierkow", obecną nazwę wywodzi od biblijnego Jakuba lub Izaaka Jakubowicza, fundatora Synagogi Izaaka.

Ulica Berka Joselewicza - biegnie od Brzozowej przez Starowiślną aż do torów kolejowych, nazwana w 1890 roku imieniem płk. Berka Joselewicza, służącego w Wojsku Polskim w czasie insurekcji kościuszkowskiej, a następnie w Legionach Polskich gen. Henryka Dąbrowskiego. Joselewicz utworzył Lekkokonny Pułk Żydowski, w 1799 roku został rotmistrzem kawalerii legionowej, odznaczony w 1803 francuską Legią Honorową, a w 1808 Krzyżem Virtuti Militari. W domu pod numerem 5 mieszkał przed wojną żydowski poeta Mordechaj Gebirtig, zamordowany przez gestapo w 1942 roku.

Ulica Józefa - dawniej nazywana Sukienniczą, następnie Żydowską, dopiero w XIX w. otrzymała swoją obecną nazwę. Była jedną z ulic okalających teren dawnego Miasta Żydowskiego, na jej przecięciu z ulicą Jakuba znajdowała się brama wjazdowa. Idąc ulicą Józefa od Szerokiej napotykamy m.in. Synagogę Wysoką przy numerze 38 (zaraz przy Szerokiej), Dom Aktora (nr 16) w którym mieszka i mieszkało wielu krakowskich aktorów oraz oddział Staromiejskiego Centrum Kultury Młodzieży przy numerze 12. Kiedyś przy numerze 11 mieściła się szkoła parafialna Bożego Ciała.

Ulica św. Katarzyny - patronką tej ulicy jest św. Katarzyna Aleksandryjska, wg legendy torturowana i skazana na ścięcie przez cesarza rzymskiego Maksencjusza. To tutaj znajduje się kościół św. Katarzyny, powstały w latach 1363-1399, i należący do najwspanialszych zabytków Krakowa. Tutaj też, na białej skale, na kt—rej zbudowano pierwszy, drewniany kościół, zaczyna się Jura Krakowsko-Częstochowska.

Ulica ks. Augustyna Kordeckiego - wytyczona przed I wojną światową na terenach dawnych łąk w pobliżu klasztoru Paulinów na Skałce, wkrótce obrosła murowanymi kamienicami. W 1921 roku otrzymała imię ks. Kordeckiego, przeora klasztoru na Jasnej Górze, który w czasie Potopu Szwedzkiego w 1655 roku zdecydował się, wraz z całym zgromadzeniem, na zbrojny opór, aby nie dopuścił obcej załogi w mury klasztoru.

Ulica Krakowska - jej dawna nazwa to Platea Cracoviensis. Była osią i najbardziej reprezentatywną ulicą miasta Kazimierz od XIV w, wtedy też zamkięta z dwóch stron bramami Glinianą i Solną. Fasady kamienic pochodzą już z XIX w. Przy Krakowskiej znajdują się m.in.: Schronisko i Dom Pomocy Społecznej Braci Albertynów oraz ruiny murów miejskich (u wylotu w stronę Wisły), przy których do powodzi w 1700 r. stał kościół św. Leonarda.

Ulica Lewkowa - niewielka uliczka łącząca ulice Szeroką i Ciemną, wywodząca swe imię od Lewki - jednej z najznaczniejszych postaci wśród krakowskich żydów XIV wieku. Miał Lewko domy przy ul. Żydowskiej, Mikołajskiej, Wiślnej; był właścicielem browaru przy ul. Żydowskiej, poborcą opłat miejskich, finansistą i nadwornym bankierem królów: Kazimierza Wielkiego, Ludwika Węgierskiego. Więcej o Lewce.

Ulica Meiselsa - niegdyś Miedzuch, swoje dzisiejsze miano otrzymała niecałe sto lat temu. Dawniej ulica Paulińska była przedłużeniem Meiselsa za Krakowską. Znajduje się tu m.in. Centrum Kultury Żydowskiej pod numerem 17.

Plac Nowy - zwany także Żydowskim, odchodzą od niego ulice Estery, Izaaka, Nowa, Rabina Meiselsa i Warszauera. Do XIX wieku na terenie placu Nowego znajdował się tzw. Libuszhof, zespół uliczek i zabudowań, obecny kształt tego miejsca ustalono w projektach regulacyjnych z 1808 i 1844 roku. Przy północnej stronie placu, wytyczonej wzdłuż murów obronnych Kazimierza, znajdują sie domy należące niegdyś do szpitala żydowskiego przy synagodze Kupa. Na środku placu znajduje sie tzw. Okraglak, mieszczący m.in mini bar "U Endziora", wybudowany na przelomie XIX i XX wieku. Po zachodniej stronie placu znajduje się dawny dom modlitw, a dzisiaj Centrum Kultury Żydowskiej.

Ulica Elizy Orzeszkowej - Kraków nadał imię pisarki w 1912 roku ulicy na Kazimierzu, wytyczonej na terenach po zasypanej w 1878 roku Starej Wiśle. Wiadomo, że w kwietniu 1890 roku Orzeszkowa przyjechała na kilkanaście dni do Krakowa, zwiedzała miasto, poznała wielu tutejszych pisarzy, a Michał Bałucki, Józef Bliziński, Mieczysław Pawlikowski i Zygmunt Sarnecki wydali na jej cześć uroczysty obiad w Hotelu Saskim.

Ulica Paulińska - po wytyczeniu (w latach 1906-08) była przedłużeniem ul. Miedziuch, biegła wzdłuż murów obronnych Kazimierza, których pozostałości stanowią obecnie mury ogrodów klasztorów Augustianów i Paulinów. W 1912 ul. Miedziuch (wraz z przedłużeniem) nazwano ul. Meiselsa, by w 1917r. odcinek za ul. Augustiańską nazwać ostatecznie ul. Paulińską. Pod numerem 28. od 1994 roku znajduje się muzeum im. Bohdana Lepkiego, zajmujące sie gromadzeniem ikon, obrazow, modeli cerkwi, jedną salę poswięcono też patronowi muzeum.

Ulica Piekarska - wytyczona w ramach planu lokacyjngo Kazimierza z 1335 roku ciągnęła się od rynku Kazimierskiego (ob. Plac Wolnica) do bramy Skawińskiej, jej obecną postać ustaliły plany regulacyjne z XIX wieku. Nazwa ulicy, po raz pierwszy zanotowana w 1500 roku, pochodzi od zamieszkujących ją od średniowiecza piekarzy. Zabudowa drewniana nie przetrwała upadku miasta na przełomie XVII i XVIII wieku. Przy ulicy Piekarskiej znajduje sie kościół Matki Bożej Niepokalanej Poczętej, klasztor Szarytek oraz zbudowane w XIX wieku przedszkole i Dom Dziecka.

Ulica Podgórska - pierwsze wzmianki o niej pochodzą z XVIII wieku, choć istnaiała prawdopodobnie dużo wcześniej. Biegła wówczas po zewnętrznej stronie murów obronnych Kazimierza, nad brzegiem Wisły, i nazywano ją ul. Nadwiślańską. Pod obecną nazwą znana jest od 1881 roku, a w obecnej postaci wytyczona przed 1911 rokiem, jako element nigdy nie ukończonego projektu bulwarów wiślanych.

Ulica Skałeczna - dawniej św. Stanisława, prowadzi do Kościoła na Skałce. W budynku nr 10 z początku XX wieku dawniej mieściła się szkoła. Po lewej stronie, idąc od ul. Augustiańskiej, wzrok przykuwa także gmach dawnego gimnazjum Paulinów.

Ulica Skawińska - tu wznosił się kiedyś kościół św. Jakuba, ktory spłonął w 1556 roku. Odbudowany przetrwał tylko do 1787, kiedy został na zawsze zburzony. Obecnie, idąc ulicą, uwagę zwraca kamienica nr 4, która była murowanym domem już w XVI w. (w środku zachowano drewniane stropy).

Ulica św. Stanisława - swoje imię zawdzięcza Stanisławowi Szczepanowskiemu (ok. 1030-1079), od 1072 roku biskupowi krakowskiemu. Do dziś nie jest jasne, co było przyczyną konfliktu między biskupem Stanisławem i królem Bolesławem _miałym; dość, że biskup Stanisław zjednoczył niechętnych królowi magnatów łącząc się z czeskim królem Wratysławem, i rzucił klątwę na Bolesława. W maju 1079 doszło do tragedii: gdy biskup odprawiał mszę w kościele św. Michała na Skałce, został zamordowany, a ciało jego poćwiartowano. Wkrótce po śmierci biskupa rozpoczęto proces o jego kanonizację, której dokonał w 1253 roku papież Innocenty IV. Imię świętego nosi od 1912 ulica przy Skałce, między ulicami Paulińską i Józefa Dietla.

Ulica Starowiślna - biegnie od ul. Westerplatte do mostu Powstanców Śląskich, jej trasę można podzielić na dwa odcinki o różnej genezie i historii. Część północnozachodnia znajduje się w miejscu średniowiecznej drogi prowadzącej od Bramy Nowej do Starej Wisły, natomiast odcinek południowowschodni, biegł dawniej (do XIX wieku) prosto w stronę Kazimierza i łączył sie z ul. Szeroka. Zabudowa ul. Starowiślnej jest w głównej mierze złozona z XIX-wiecznych kamienic, do ciekawszych obiektów należą: zespół klasztoru i gimnazjum Urszulanek, pałac Pugetów, Teatr Kameralny, usytuowany pod numerem 46 dawny Zakład Kształcenia Izraelickich Rzemieslników, znajdująca sie pod numerem 10 pracownia malarska Stachiewicza (do 1904r), a później Wyczółkowskiego.

Ulica Szeroka - dawniej nazywana Wielką, centrum nieistniejącego już Miasta Żydowskiego i najszersza ulica Krakowa. Przy Szerokiej znajduje się mnóstwo budowanych niegdyś przez Żydów synagog i bożnic, m.in Synagoga Na Górce, Synagoga Poppera, Bożnica Remuh i Bożnica Stara. Warto wspomnieć, że kamienice budowane przy Szerokiej różnią się od krakowskich, m.in. bogactwem sklepień umieszczonych we wszystkich (a nie tylko kilku) pomieszczeniach parterowych i czasem nawet na piętrze.

Ulica Trynitarska - nazwa pochodzi od kościoła i klasztoru św. Trójcy. Zakon św. Trójcy powstał we Francji w czasach wojen krzyżowych; do Polski trynitarze przybyli za panowania króla Jana III Sobieskiego, a w Krakowie osiedlili się w 1688 roku. W latach 1752-1758 wybudowali przy dzisiejszej ulicy Trynitarskiej swoją siedzibę. Po kasacie tego zakonu w 1812 roku budynki trynitarzy przejęli bonifratrzy (kościół Bonifratrów), którzy w latach 1898-1906 założyli tam szpital. Ulica Trynitarska nosi swoją nazwę od drugiej połowy XIX w., biegnie od ul. Krakowskiej do ul. Gazowej.

Ulica Warszauera - dawniej Ubogich, do XIX w. mieścił się przy niej szpital i dom starców. Pod numerem 8 wznosi się Synagoga Kupa, której historia sięga XVII w.

Ulica św. Wawrzyńca - wzięła nazwę od powstałego w latach 1276-1278 i istniejącego do XIXw. kościoła, ufundowanego przez rycerza Wawrzyńca na cześć swego patrona. Stojący w pobliżu murów Kazimierza kościół był świątynią parafialną dla wsi Bawół. W 1640 w miejsce drewnianego kościoła zbudowano murowany, który jednak tak podupadł, że na pocz. XIX wieku został rozebrany. Przebiegająca w pobliżu droga Platea s. Laurenti była wzmiankowana w dokumentach już w 1385 roku; od 1792 wymieniana jako ul. Wawrzyniecka. Przy ul. św. Wawrzyńca, biegnącej od pl. Wolnica przez ul. Starowiślną aż do torów kolejowych, w XIX wiecznych budynkach zajezdni tramwajowej powstało w 1999 roku Muzeum Inżynierii Miejskiej. (zajezdnia przy ul. św. Wawrzyńca).

Ulica Węgłowa - stanowiła w przeszłości północna granicę rynku miasta Kazimierza, w dzisiejszym kształcie istnieje od XIX wieku. W obecnej zabudowie mozna rozróżnić pięć lokacyjnych działek, w tym dwie zajmowane przez kamienice przyrynkowe z XIV wieku. W latach 1837-39 na rogu ul. Węgłowej i Krakowskiej zbudowano w miejscu trzech dawnych kamienic zajazd wg projektu I. Hercoka, na którego pierwszym piętrze znajdują się polichromie z drugiej połowy wieku XIX, nawiązujące do znajdującego się tam przez pewien czas żydowskiego domu modlitwy. Zabudowa po południowej stronie ulicy rozwinęła się znacznie później niż po stronie północnej.

Ulica Hieronima Wietora - zawdzięcza swoją nazwę krakowskiemu drukarzowi, księgarzowi i nakładcy, który w 1518 roku, po powrocie z Wiednia, założył drukarnię w wieży przy Bramie Skawińskiej na Kazimierzu, zorganizował papiernię i rozpoczął działalność drukarsko-wydawniczą. Z jego warsztatu wychodziły druki urzędowe, prace uczonych Uniwersytetu Krakowskiego, dzieła autorów starożytnych, a także poezje Mikołaja Reja, prace Marcina Lutra i Erazma z Rotterdamu. W pobliżu dawnej Bramy Skawińskiej (zburzonej na pocz. XIX w.) wytyczono po I wojnie światowej ulicę o nazwie Skawińska Boczna, którą w 1966 przemianowano na ul. Małgorzaty Fornalskiej, a w 1990 roku nadano ulicy imię Hieronima Wietora. Więcej o Hieronimie Wietorze.

Plac Wolnica - dawniej forum liberum. Pośrodku dawnego Rynku Kazimierskiego stał ratusz (obecnie w budynku tym mieści się Muzeum Etnograficzne). W narożu przy zbiegu ulic Bożego Ciała i św. Wawrzyńca znajduje się kościół Bożego Ciała. Pośrodku placu znajduje się fontanna z rzeźbą Bronisława Chromego pt. "Trzej Grajkowie" (1970). Przy pl. Wolnica 11 wmurowano tablicę, ktora głosi, że król Kazimierz Wielki rozpoczął w tym miejscu wznosić budynki uniwersyteckie, ktorych jednak nigdy nie dokończono. Niedaleko tego miejsca znajduje się swoisty zabytek techniki - XIX-wieczna gazownia.

cdn...

Źródła:
Michał Rożek "Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa", Warszawa 1997
Teresa Stanisławska-Adamczewska, Jan Adamczewski "Kraków, ulica imienia..."

Bluetab, mtq, mikolaj