Rys historyczny

Kościół farny pod wezwaniem Bożego Ciała ufundowany został w roku 1340 przez króla Polski i założyciela miasta Kazimierza Wielkiego. Przy trwającej ok. 25 lat budowie pracowali głównie budowniczowie z rodziny Czipserów. W 1405 roku rozliczono się finansowo z muratorami i ten rok uważa się za datę ukończenia budowy (choć prace muratorskie trwały jeszcze przez conajmniej pół wieku). Wtedy też, jak już wspomniano, osadzono w przykościelnym klasztorze kanoników reguły św. Augustyna. W połowie XVI wieku (1556 r.) pożar strawił fragmenty kościoła, uszkadzając m.in. wieżę. W latach 30-tych XVII wieku ks. Marcin Kłoczyński nakazał podwyższyć wieżę i dobudować 3 kruchty wejściowe, ponadto zmienił wnętrze prezbiterium. Następne zmiany wiążą się z dobudowaniem kaplicy Zwiastowania do nawy południowej a następnie ponownym urządzeniem wnętrz we wszystkich nawach. Na przełomie XIX i XX wieku kościół został odrestaurowany przez znanego już z prac na Kazimierzu archiekta Karola Knausa.

Architektura

Świątynia zajmuje obszar między ulicami Bożego Ciała, św. Wawrzyńca i Józefa; jej główne wejście znajduje się w narożu placu Wolnica u zbiegu ulic św. Wawrzyńca i Bożego Ciała. Na tę ogromną gotycką budowlę składa się nie tylko kościół, ale i klasztor, w którym od 1405 rezydują kanonicy reguły św. Augustyna. Cały zespół kościelny został w XVII otoczony ok. 2,5-metrowym murem. Zanim wejdzie się do świątyni, należy dokładnie przyjrzeć się małej wieżyczce na szczycie dachu (kalenicy) w której mieści się mały dzwon. Obok dużej wieży kościelnej mieści się Ogrojec. Wchodząc do świątyni głównym wejściem najpierw zwracamy uwagę na niewielkie cele, w których umieszczano na niedzielę przestępców (wystawiano ich na widok publiczny) a następnie na wspaniały portal i drewniane drzwi zawieszone na ścianie. Kiedyś te właśnie drzwi prowadziły do wnętrza świątyni.

W prawej nawie (południowej) znajdują się dwie kaplice. Pierwsza od wejścia to Kaplica św. Anny, należy do Bractwa Najświętszego Sakramentu i Pięciu Ran Chrystusa. Są tu przede wszystkim: drewniany, pozłacany ołtarz z obrazem św. Anny, kamienny nagrobek Bartłomieja Berecciego i trzy barokowe szafy. Obok znajduje się Kaplica Zwiastowania, niegdyś Trzech Króli, potem Wniebowzięcia NMP. Obecny wygląd kaplica otrzymała w XVII w. Obecnie znajdują się tam: ołtarz z obrazem Madonny (XVI w.), chrzcicielnia (XV w.), nagrobek A. Kottwicza oraz nagrobek E. Lexówny i jej męża M. Habera. Do kaplicy prowadzą dwa wejścia, jedno od północy (od nawy) a drugie od zewnątrz. Nad tym drugim wiszą ogromne obrazy przedstawiające apoteozę Kanoników Regularnych oraz męczeństwo św. Tomasza Kantuaryjskiego.
W lewej (północnej) nawie znajduje się ołtarz Ukrzyżowania, mauzoleum bł. Stanisława Kazimierzczyka w formie ołtarza i XIX-wieczna płyta umieszczona ku pamięci B. Berecciego. W ścianie znajduje się kilka mniejszych ołtarzy malowanych przez Astolfo Vagioli'ego w XVII w. oraz "Sąd Piłata" Ł. Porębskiego. Na parterze wieży urządzono w XV w. kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej, dawniej Matki Boskiej Loretańskiej. Dzisiejszy wygląd (sklepienie, portal, ozdoby) kaplicy pochodzi z XVII w.
Zmierzając w stronę prezbiterium od wejścia głównego, po kolei napotykamy wspaniałe dzieła sztuki. Od razu rzucają się w oczy XVIII-wieczne ołtarze poumieszczane na filarach pomiędzy nawami oraz piękna ambona także na jednym z filarów. W rzeczonym prezbiterium, znajduje się drewniany, pozłacany ołtarz główny z XVII wieku. W części głównej, na samym jego środku, widzimy dzieło przedstawiające narodzenie Chrystusa, natomiast z obu jego stron znajdują się dwa mniejsze ołtarze. Po bokach prezbiterium znajdują się bogato ozdabiane, manierystyczne stalle sprawione w XVII w. przez ks. Mariana Kłoczyńskiego. W oknie po prawej stronie widać średniowieczne witraże przeniesione tu na początku XX w. Z prezbiterium wspaniały portal prowadzi do gotyckiej zakrystii. Po drodze napotykamy barokowe organy, obrazy Wojciecha Pokory i epitafium ks. Kłoczyńskiego, który - jak widać - zrobił bardzo dużo dla tego kościoła. W zakrystii znajdują się m.in. wspaniałe obrazy ("Matka Boska z dzieciątkiem" Ł. Cranacha oraz dzieła Stachowicza i Janowskiego).

Klasztor

Aby zobaczyć klasztor, w którym rezydują kanonicy reguły św. Augustyna, najlepiej udać się do północnego wyjścia kościoła. Po opuszczeniu świątyni tą drogą oczom ukazują się kilkuskrzydłowe budynki klasztoru otaczające nieregularne dziedzińce. Część budynków postawiono w XV w. kiedy to sprowadzono na Kazimierz ww. kanoników. Klasztor został przebudowany w XVII w., wtedy też zbudowano kilka nowych budynków od strony ul. Józefa. Kiedyś przy numerze 11 przy tej ulicy mieściła się szkoła parafialna Bożego Ciała.

mtq