Bard krakowskiego Kazimierza, poeta, pieśniarz, stolarz-samouk. Urodzony w 1877 r., całe życie spędził na Kazimierzu, przy ul. Berka Joselewicza 5, w oficynie na I piętrze. Żył skromnie i ubogo, z naprawy starych mebli.
Gebirtig był twórcą wierszy i pieśni opisujących codzienne życie żydowskiej biedoty, jej troski i radości, a w końcu zagładę. Mimo nieznajomości nut sam układał melodie do swoich pieśni. Już w okresie międzywojennym jego twórczość zyskała sławę na całym świecie. Jego najbardziej znana pieśń, S'brennt (Gore nasze miasto), napisana w 1938 r po antyżydowskich ekscesach w Przytyku, stała się hymnem gett na okupowanych ziemiach polskich. Poza wierszami i pieśniami pisywał również recenzje z imprez kulturalnych i przedstawień teatralnych w lokalnej prasie żydowskiej.
W 1940 roku, jak wszyscy Żydzi, zmuszony został do opuszczenia Kazimierza. Pożegnał się z Krakowem wierszem:
"Krakowie, bądź mi pozdrowiony
- przed domem czeka zaprzężony wóz,
jak psa mnie gnają stąd,
ostatni raz widzę może
miejsce tak bliskie i znajome,
na grobie matki wypłakałem serce,
ostatnią łzą zwilżyłem kamień ojca,
święta ta ziemia..."
Zamieszkał w Łagiewnikach, potem w getcie krakowskim przy ul. Janowa Wola.
Czwartego czerwca 1942 r. hitlerowcy prowadzili akcję wysiedleniową getta. Jeden z konwojentów doszedł do wniosku, że stary Żyd porusza się zbyt wolno, co uznał za wystarczający powód, aby go zastrzelić. W ten sposób zginął Mordechaj Gebirtig, a wraz z nim żona i dwie córki.
Gebirtig napisał ponad 100 pieśni. Przed wojną w druku ukazały się dwa zbiory: "Fołkstimłech" (Na ludową nutę"), wydany w 1920 r w Krakowie oraz "Majne lider", wydany w 1936 r w Wilnie z okazji 30-lecia twórczości poety. Po II wojnie ukazały się jego pieśni w tomikach: "S'brent" (Kraków 1946), "Majne lider" (Nowy Jork 1948), "Ajsgewejlte lider" (Buenos Aires 1945).
Pieśni Gebirtiga śpiewali m.in. Abraham Samuel Rettig, Sława Przybylska, Manfred Lemm. Na domu przy ul. Berka Joselewicza 5 umieszczono w 1992 r. tablicę pamiątkową z napisem: "Bądź zdrów mój Krakowie. Mordechaj Gebirtig (1877-1942) - stolarz, poeta, pieśniarz".
Tosia
|