Urodzony w 1310 r. syn Władysława Łokietka, od 1333 roku król polski, ostatni z dynastii Piastów. Zmarł w 1370 r na skutek nieszczęśliwego wypadku na polowaniu. Zwano go "królem chłopów i Żydów", mówiono o nim, że "zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną". Wznosił grody warowne i murowane budowle w miastach, przyczynił się do gospodarczego rozkwitu kraju, tworzył podstawy prawodawstwa polskiego poprzez statuty: wiślicki i piotrkowski. Zawarty przez niego w Kaliszu pokój z Krzyżakami (1343 r.) przetrwał kilkadziesiąt lat, aż do czasów Jagiełły. Podporządkował Koronie Polskiej szereg ziem, m.in. Mazowsze, ziemię Łęczycką i dobrzyńską, Ruś Czerwoną.
Troszczył się o wszystkie stany ówczesnego społeczeństwa. Jak wielkie było w jego czasach znaczenie mieszczaństwa, świadczył może choćby fakt, że słynna uczta monarchów z okazji zaślubin wnuczki Kazimierza, Elżbiety z cesarzem Karolem IV odbyła się w 1364 r. nie na zamku królewskim czy dworze kogoś z możnych, lecz u Mikołaja Wierzynka, mieszczanina krakowskiego.
Jan Długosz opisuje go w następujący sposób (cytat za J. I. Kraszewskim):
"Był wysokiego wzrostu, otyły, poważnego lica, włosów gęstych i kędzierzawych, brody długiej. Mówił głośno, acz nieco zająkliwie. Skłonny do biesiad, miłostek i innych rozkoszy, życzliwy ojczyśnie, dla poddanych wyrozumiały, staranny o pomnożenie dobra i chwały swego kraju, uprzejmy i dobroci pełen. Ludziom wszelkiego stanu, płci i wieku łatwy do siebie dawał przystęp. Osobliwy w nim był przymiot pokory, dla której każdemu, tak bogatemu, jak ubogiemu, chętnie się udzielał, a którym obrażał nieraz szlachtę, sarkającą, że więcej zajmował się prostactwem wiejskim, niżeli na króla przystało. Tak bowiem dla wszystkich był sprawiedliwym, równą wymierzając słuszność szlachcie, jak i wieśniakom, że nigdy nie dopuszczał, aby panowie i dziedzice wyrządzali krzywdę poddanym. Kiedy się zdarzyło, że chłop skarżył swego pana o niesłuszne wydzierstwo grosza, sam mu poddawał, azali nie mógł w kalecie poszukać krzesiwa, a skałki na polu, i zemścił się podpaleniem szlachcica, gdy innej nie było rady... Przy miernej otyłości, twarz miał pełną, lubił dobrą biesiadę. Ojczyzny wielki miłośnik, to miał przedewszystkiem na celu, aby jej pożytecznie służyć, pomnażać jej dobro i chwałę... Ucztowanie i ochotę przy stole lubił nad miarę; nieobojętnym było przedmiotem jego zajęcia, co będzie jadł lub pił, a to trwało przez całe jego życie, jak poświadczali ci, którzy go znali w wieku młodym i póśniej w sędziwości... Wady te atoli nagradzał pięknemi przymiotami, i więcej nierównie miał zalet chwały godnych, niżeli przywar, które snadno przebaczyć mu można... Między królami i panującymi swego czasu przodował łagodnością umysłu i ludzkości... On pierwszy w Polsce zaszczepił smak i zamiłowanie w porządnych murowanych budowlach..."
W 1335 r król nadał prawa miejskie nowemu miastu, nazwanemu od jego imienia Kazimierz. Gwarantował ludności prawa w zakresie autonomii administracyjnej, sądowniczej, organizacji handlu, w tym składu soli, budowy postrzygalni, wagi miejskiej, pobierania opłat skarbowych i kar pieniężnych. Stworzone przez siebie miasto otaczał szczególną troską. W 1340 r przekazał Kazimierzowi wykupioną od kapituły krakowskiej wieś Bawół. Był fundatorem kościołów Bożego Ciała i św. Katarzyny. Tutaj też zamierzał umieścić erygowaną przez siebie w 1364 r Akademią, która ostatecznie w epoce Jagiellonów znalazła swoją siedzibę w Krakowie.

Tosia